Door Jurrien Hamer (Rathenau Instituut)

We kunnen er niet omheen: het blazoen van Sint Nicolaas is besmet geraakt. Tweemaal zelfs. Een oude smet vanwege zwarte piet en een nieuwe smet vanwege de storm van onverdraagzaamheid die vanaf begin november als een ijzige wind door de bomen waait. Nu kan je de tragische suggestie doen om dan maar over te schakelen op de Kerstman. Maar dan zouden we het kind met het badwater weggooien, en ons laven aan een ongeïnspireerd en door en door gecommercialiseerd wanproduct. En dat is Sinterklaas niet – althans, niet per se.

De Sint moet niet weg, de Sint moet anders en beter. Hoog tijd hem opnieuw uit te vinden.

De formule voor zo’n rehabilitatie is simpel maar veeleisend: de zondaar doet boete voor zijn zonden door de rest van zijn leven in het licht te stellen van de goede boodschap. De roe wordt zeg maar de anti-roe. Zo kan een crimineel zijn verdere dagen slijten door op scholengemeenschappen voorlichting te geven over zijn foute keuzes en kan een ex-president van de Verenigde Staten tot zijn dood fondsen oprichten om mensen daadwerkelijk te helpen. Maar wat moet Sinterklaas gaan doen?

Om de deugd te bedenken moeten we eerst de ondeugd begrijpen. Die ligt echter niet in een soort geïnstitutionaliseerde haat jegens de zwarte medemens. Sinterklaas is in geen enkel opzicht een feest van haat, het is een vorm van enigszins opgelegde hysterische blijdschap. De fout schuilt in het feit dat tijdens deze enorme viering alle ruimte voor kritiek verdampt. Zich obsessief vasthoudend aan ‘de traditie’ wuiven de Sintgangers achteloos klachten weg en wordt er collectief de andere kant op gekeken.

De ware smet van Sinterklaas is het gapende gebrek aan zelfkritiek. En dit betekent dat Sinterklaas het feest moet worden van de zelfkritiek.

Gelukkig biedt de traditie daar zelf de ultieme gelegenheid voor: pakjesavond! Ik stel voor dat pakjesavond meer dan ooit de avond wordt waarop we elkaar flink de waarheid vertellen. Geen vredelievende gedichten meer over nieuwe kleertjes, gezellige etentjes of die leuke, snoezige vakantie: laten we elkaar eens tot op de bodem doorzagen. Geen surprise als aandoenlijk bouwsel, maar een van crêpepapier geknutselde persiflage. Op pakjesavond komt Sinterklaas langs, en wordt er daadwerkelijk een groot boek opengedaan. Nare trekjes komen op tafel. Bijgeloof en vooroordelen worden doorgeprikt. En een zelfbewuste traan zou prachtig zijn.

Tijdens zo’n avond kunnen we ons met recht vermommen als Sint en Piet. Zij moeten immers boete doen voor alle narigheid. Ze transformeren gedwee in twee narren, die speels en onbekommerd wat waarheid rondstrooien voor die onbeholpen Nederlanders. Eens in het jaar komen we in onze huiskamers samen, en speelt het theater van de zelfbewustheid en de spot. Uiteraard met wat fijne pakjes als broodnodige troost.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

2 Comments

  1. Hear! Hear!
    Ik heb me erover verbaasd dat in de Sint-en-Piet-discussie (die ten onrechte doorgaans Zwarte-Piet-discussie genoemd wordt) het Sinterklaasfeest vaak afgeschilderd wordt als een typisch kinderfeest.
    De lyrische beschouwingen over blije kindergezichtjes en het krampachtig vast leggen van een traditie lijken meer op een religieuze viering dan een kinderfeestje.
    De nadruk op Sinterklaas als kinderfeest is naar mijn indruk iets van de laatste 25 jaar (en heeft alles te maken met de opkomst van de televisie, de commercie en, nog recenter, misplaatste nationale trots). Bij ons thuis is Sinterklaas nooit een typisch kinderfeest geweest. Het was een feest waarin alle deelnemers hun eigen talent hadden (de een kon goed gedichten maken, een ander leuke surprises, de volgende had geweldige ideeën etc.) en waarin we elkaar op een goedmoedige manier de les lazen, waardering en onvrede naar voren brachten, grappen maakten en elkaar plaagden. En ja, soms mondde dat uit in stevige ruzies.

  2. “Ik stel voor dat pakjesavond meer dan ooit de avond wordt waarop we elkaar flink de waarheid vertellen”.
    Dat klinkt als een ouderwetse functiebeoordeling. Het hele jaar houdt je baas zijn/haar mond en aan het einde van het jaar wordt je verteld wat je allemaal fout hebt gedaan.
    Alsjeblieft, wees het hele jaar door eerlijk en gebruik het gedicht voor satire of humor.
    Fijne Sinterklaas.

Comments are closed.