Door Fleur Jongepier (Radboud Universiteit Nijmegen)

Onlangs (12 januari) zijn door het NWO de Rubicon beurzen toegekend (link). Dit zijn beurzen waarmee pas gepromoveerden (tot) twee jaar in het buitenland onderzoek kunnen doen. Net als veel andere beurzen is de Rubicon een bijzonder competitieve beurs. Per ronde (er zijn er 3 per jaar) zijn er 15 beurzen beschikbaar en ongeveer honderd aanvragen, kortom een gemiddeld honoreringspercentage van zo’n 15%, variërend per jaar en wetenschapsgebied. Met nadruk op het laatste.
Enfin, nooit geschoten is altijd mis. Of kan de geesteswetenschapper zijn geweer maar beter thuis laten?

De feiten: voor de Rubicon beurzen wordt zo’n zeven miljoen euro uitgetrokken, waarvan jaarlijks 40 tot 50 jonge onderzoekers gefinancierd worden, verdeeld over drie rondes. De 15 beurzen die onlangs zijn toegekend kun je op de website van NWO rangschikken volgens ‘NWO –clusters’ of ‘NWO-onderdelen’ (of alfabetisch, maar dat is weinig inzichtelijk).
De NWO-clusters zijn als volgt:

  • Alfa/Gamma
  • Bèta
  • Life Sciences

Drie van de 15 beurzen vielen dit jaar onder ‘Alfa/Gamma’, 20% procent dus. Voor bèta is dat eveneens 20%, voor de life sciences blijft dus 60% over. Een kort overzicht van de toegekende alfa/gamma beurzen: één wordt toegekend aan onderzoek naar (brein en) sociale interactie. Het thema van de tweede beurs is onderzoek naar tweetaligheid en de implicaties daarvan voor het “verbeterd functioneren op niet-taaltaken, zoals geheugen, aandacht en multitasking.” Het derde alfa/gamma gehonoreerde onderzoek, ‘van zintuigen tot gedrag’, heeft tot doel “de mechanismes die neurosignalen in gedrag vertalen te ontrafelen.”
Meest opvallend is dat het bij twee van de drie alfa/gamma toekenningen gaat om beurzen voor hersenwetenschappers, de derde betreft een cognitief psycholoog. Het label ‘gamma’ is beslist voor deze onderzoeksvoorstellen te rechtvaardigen, maar als jonge geesteswetenschapper bekruipt je toch het gevoel dat het weinig zin heeft hierop te gaan indienen. Of in de eerste persoon: waarom zou ik hier over anderhalf jaar maandenlang op gaan ploeteren, wanneer het duidelijk is dat de alfa overmeesterd wordt door gamma, en gamma door de hersenwetenschap? Moeten we concluderen dat er geen kwalitatief sterke alfa aanvragen bijzaten? Is het niet waarschijnlijker dat er een bias is voor cognitief-, psychologisch- of hersenwetenschappelijk invullingen van alfa/gamma onderzoek?
Het probleem wordt nog duidelijker wanneer we de toekenningen rangschikken naar ‘NWO-onderdeel’. De zes onderdelen zijn als volgt:

  • Aard- en Levenswetenschappen
  • Chemische Wetenschappen
  • Geesteswetenschappen
  • Maatschappij- en Gedragswetenschappen
  • Natuurkunde
  • Medische wetenschappen (ZonMw)

Vooral de Aard- en Levenswetenschappen doen het goed (meer dan 50%), vermoedelijk omdat thema’s als ‘leven in gezondheid’ hieronder vallen. Voor het onderdeel Geesteswetenschappen is één beurs toegekend (nog geen 7%). Dat is bijzonder weinig, maar 15 beurzen is dan ook niet zo veel, dus laten we dit even laten voor wat het is (Natuurkunde en Medische wetenschappen hebben bijvoorbeeld ook maar één beurs toegekend gekregen). Meer opvallend is dat de geesteswetenschappen beurs wordt toegekend aan een cognitief psycholoog—het bovengenoemde onderzoek naar tweetaligheid. Vanuit het perspectief van de hersenwetenschapper/psycholoog is het wellicht een strategisch goede zet om in te dienen op dit NWO-onderdeel, gezien hier minder aanvragen zijn, en ze hier (nog) meer kans maken dan wanneer ze de competitie aangaan met directe vakgenoten.
De korte versie is echter dat geen enkele historicus, geen filosoof, geen muziekwetenschapper, geen theoloog, religie-wetenschapper of kunsthistoricus deze ronde de Rubicon overstak. De geesteswetenschapper is geen geesteswetenschapper meer, en wordt uit zijn thuisbasis verdrongen.
Misschien is dit een ongelukkige momentopname en zijn de laatste Rubicon-toekenningen niet indicatief voor een bredere trend. Laten we het hopen. Maar wie het recente wetenschapsvisierapport heeft gelezen, zal zich toch schrap zetten. Op pagina 26 valt bijvoorbeeld het volgende te lezen: “Net als binnen Horizon 2020 maken sociale en geesteswetenschappen een integraal onderdeel uit van de agenda.” Misschien dat OCW een specifieke definitie hanteert van de notie ‘integraal’.* Hoe dan ook klinkt dit een beetje als wanneer het bestuur van een voetbalclub het nodig vindt expliciet vertrouwen uit te spreken in een trainer.
Dan voel je de bui al hangen.
 
* Die indruk krijg je in elk geval bij het lezen van de blogpost van Jet Bussemaker, waarin ze haar ergernissen omtrent de opiniestukken over het wetenschapsvisierapport ventileert. Ze schrijft: “het wordt me toch echt te gortig als wetenschappers een loopje nemen met de waarheid. Daarom hierbij mijn reactie op enkele, soms hardnekkige, onjuiste interpretaties.” Als voorbeeld van deze ‘onjuiste interpretaties’ noemt ze chemicus dr. Jaap de Kleijn die stelde dat “de geesteswetenschappen over het hoofd worden gezien” in het rapport (Trouw, 9 dec). Bussemaker zegt “niet te weten welk rapport dr. de Kleijn voor ogen had”, en vervolgt met het citeren uit het rapport, “uit eigen werk weliswaar, maar mét bronvermelding”. Vervolgens citeert zij het bovengenoemde citaat. Dit is geen toeval: dit is de enige plek waar de geesteswetenschappen in het rapport worden genoemd. Los dan van een voetnoot op pagina 20, en een opmerking op pagina 19 dat de geesteswetenschappen het boek als prominente publicatievorm heeft.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

2 Comments

  1. Ik zou de percentages beter kunnen plaatsen als ik ook zou weten hoeveel pas gepromoveerden er überhaupt zijn per NWO-cluster en -onderdeel. Enig idee?

    1. Goed punt. Ik zal het eens opzoeken/navragen. Ik neem eigenlijk aan dat die percentages in verhouding staan met de beurzen, maar ik weet het niet. Het gevaar is daarmee alleen nog niet geweken, nl. dat (bv) hersenwetenschappers er met de geesteswetenschappen of alfa/gamma beurzen vandoor gaan. Tegelijkertijd wil je dit effect, wat zorgt voor meer interdisciplinariteit, natuurlijk ook weer niet tegengaan (waarom zou een hersenwetenschapper geen onderzoek mogen doen naar vragen die thematisch gezien het beste onder geesteswetenschappen vallen?). Tenminste één probleem is dat een geesteswetenschapper op zijn beurt vaak niet kan indienen op bèta of life sciences (althans, naar ik aanneem, niet voor dit soort beurzen voor individuele onderzoekers). Ik vraag me ook af: kijkt NWO alleen naar het thema van het onderzoeksvoorstel wanneer ze de beurzen onderverdelen in clusters of onderdelen, en niet naar de achtergrond/opleidig van de onderzoekers? Ik weet het niet.

Comments are closed.