Door Catarina Dutilh Novaes (Hoogleraar, Vrije Universiteit Amsterdam)

Mijn dag is gisteren heel goed begonnen met het nieuws dat alle basisscholen in Den Haag hebben besloten om de figuur van Zwarte Piet met de stereotyperende eigenschappen (rode lippen, kroeshaar, gouden oorringen, zwarte huidskleur en dommig voorkomen) af te schaffen. Belangrijk is dat dit geen top-down beslissing was (van het soort dat premie Rutte als ongewenst ziet, zoals besproken door mede-blogger Neelke Doorn). Het kwam tot stand door het besef van de scholen zelf dat veel kinderen zich onprettig voelen bij de traditionele figuur van Zwarte Piet en daardoor niet van de festiviteiten kunnen genieten. Met een aangepaste Piet blijft het feest net zo leuk voor alle andere kinderen. Het zijn vooral volwassenen die het maar niet los willen laten; de kinderen vinden het allemaal best zolang er cadeaus, pepernoten etc. komen.

Er zijn andere redenen waarom de vroege blootstelling aan een stereotyperende figuur geassocieerd met mensen van Afrikaanse komaf problematisch is. Zoals ik in een blog post vorig jaar beweerde (ook bij het NRC verschenen), bevorderen stereotypes namelijk onze impliciete biases en daarvoor zijn vooral jonge kinderen vatbaar.

Ik was al van plan om met de directie van de school van mijn kinderen te gaan praten over de mogelijkheden om de figuur van Piet aan te passen, desnoods op een geleidelijke manier. Het besluit van de Haagse scholen geeft me nu nog meer motivatie om het echt te gaan doen (met het risico dat ik een stuk minder populair zal worden op het schoolplein, maar so be it!). Ik stel voor dat iedereen die de figuur van Zwarte Piet problematisch vindt en kinderen op de basisschool heeft ook actie in deze richting onderneemt: macro-initiatieven zoals artikelen in kranten publiceren etc. zijn zeker cruciaal, maar net zo belangrijk zijn grassroot, micro-niveau initiatieven zoals interventies in onze eigen gemeenschappen.
En ten slotte: bravo, Den Haag!


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

2 Comments

  1. Hoi Catarina,
    Allereerst gefeliciteerd met deze kleine overwinning ^^
    Ik heb wat vragen over je argumentatie wat betreft zwarte piet. Mijn eigen positie hierin is de afgelopen jaren (dankzij deze discussie) behoorlijk veranderd. Ik ben begonnen als een pro-piet persoon. Uit puur persoonlijke overwegingen veranderde mijn positie later naar ‘neutraal’ (want ik realiseerde me dat ik niet genoeg ben gehecht aan de Sinterklaas traditie om een verandering tegen te willen houden). En voornamelijk dankzij een artikel van jou ben ik opnieuw van positie veranderd naar ‘neutraal, neigend naar tegen’, dwz: als ik gedwongen word om te kiezen tussen ‘vóór’ of ’tegen’ zwarte piet dan zal het tegen zijn. Ik zet me verder niet erg actief in om de traditie te veranderen maar ik ben vooral geïnteresseerd in de discussie.
    Vat ik je argument met de volgende stellingen goed samen?
    1. Zwarte Piet is een stereotype van zwarte mensen.
    2. Stereotypes bevorderen onze impliciete biases jegens zwarte mensen.
    3. Impliciete biases dragen ongewenste sociaal maatschappelijke consequenties met zich mee.
    Als ik hiermee je positie goed heb samengevat dan gaat mijn vraag voornamelijk over puntje (1). Zoals ik het nu zie impliceert jouw argumentatie eigenlijk twee mogelijke oplossingen voor deze kwestie. Het meest voor de hand liggende is uiteraard gewoon zwarte piet weg te doen. Geen volledig zwart geschminkte mensen meer, geef ze een ander kleurtje of misschien hooguit wat zwarte vegen.
    Een andere optie, echter, (en dit is puur hypothetisch, ik stel het niet serieus als optie voor) is de figuur van zwarte piet juist te veranderen van een stereotype van zwarte mensen tot een uiterst positief beeld van zwarte mensen. Dat wil zeggen: zwarte piet mag gewoon zwart zijn, maar doe de overdreven oorbellen, rode lippen, stomme pakjes en het jolige gedrag weg en stel daarvoor in de plaats een serieuze, vriendelijke, zwarte persoon gekleed in pak met suitcase en stropdas etc.
    Het lijkt me nu dat als zwarte piet op de manier vormgegeven zou zijn geweest zoals ik hier voorstel, dan zou volgens je eigen argumentatie zwarte piet geen probleem moeten zijn. Immers, stelling (1) zou dan niet meer kloppen want zoals ik het me voorstel zouden we mijn versie van zwarte piet nauwelijks nog een stereotype kunnen noemen.
    Deel van de reden waarom ik je dit vraag is omdat ik denk dat er wellicht duidelijkheid moet zijn over precies welk aspect van zwarte piet nu het probleem is. Gaat het om de manier waarop zwarte piet is vormgegeven (zijn uiterlijk, kledij en gedrag)? Of gaat het om het feit dat zwarte piet werkt voor een oude, rijke, blanke man?

    1. Dag Lucas, dank voor deze verstandige opmerkingen. In het kort: ik vind dat het is inderdaad niet wenselijk is dat de patroon van zwarte persoon die voor een rijke blanke man werkt nog blijft. Ik vond het geweldig vorig jaar in het Sinterklaas journaal toen er een zwarte Sint kwam (soort van, in ieder geval) aan het eind; dit is dan wel echt een role reversal. Dus idealiter zijn er Pieten van allerlei kleuren, en de ‘baas’ is niet noodzakelijk een blanke man (waarom niet een vrouw trouwens?). Anders ben je nog vast gebonden aan problematische patronen.

Comments are closed.