Door Eric Schliesser (Hoogleraar Universiteit van Amsterdam)

De Duitse bondskanselier Merkel, de Britse Premier Cameron en Europese Commissie-voorzitter Juncker maakten duidelijk dat de nieuwe Catelaanse staat niet welkom is in de EU. Juncker wees die mogelijkheid dinsdag schriftelijk namens de Commissie van de hand: geen enkel regionaal parlement mag een nationale grondwet overtreden.–Volkskrant, 24 september, 2015

Vorig jaar was er een levendige campagne over een referendum over de vraag (na ruim driehonderd jaar Unie), Should Scotland be an independent country? Het leverde de hoogste opkomst (84.6%) in de moderne verkiezingsgeschiedenis van Groot-Brittannië op.  Zo’n 44.7% stemde ja. Einde verhaal? Nee, want geen jaar later was er duidelijk een anti-Schots sentiment te bemerken in het Engelse electoraat, dat mogelijke samenwerking met Schotse nationalisten afstrafte; terwijl bij de Schotten, die al een relatief autonoom parlement hebben, de Schotse Nationalisten bijna alle Schotse zetels in Britse Lagerhuis wonnen. De tegenstelling tussen Engelse en Schotse electoraten levert steeds meer constitutionele spanningen op. Het is nu een open vraag of het Verenigd Koninkrijk bij elkaar kan blijven. Die spanningen zullen alleen maar toenemen in de aanloop naar het referendum van 2017 over het lidmaatschap van de VK in de EU.

Het geval Schotland staat niet op zich zelf. Als de Vlamingen ooit consequent worden over hun nationalisme, en dus bereid zouden zijn om afstand van Brussel, waar 80-90% van de bevolking Frans spreekt, te doen, dan heeft België ook zijn langste tijd gehad. De regionale verkiezingen van a.s. zondag in Catalonië zijn inmiddels uitgegroeid tot een referendum over onafhankelijkheid. (Een informeel referendum vorig jaar leverde al een meerderheid voor onafhankelijkheid op.) De hierboven geciteerde reactie — dat zo’n Catalaanse staat binnen de EU niet welkom zou zijn — op een mogelijke overwinning van de Catalaanse nationalisten van het trio Merkel, Cameron, en Juncker is weinig overtuigend en druist in tegen de geest van de Europese Unie.

Het standpunt is inhoudelijk weinig overtuigend zoals premier Cameron weet: want nota bene de rechtsadviseurs van de Britse regering zelf lieten aan de vooravond van het Schotse referendum weten dat er geen serieuze wettelijke reden was om een onafhankelijk Schotland van de EU uit te sluiten. Het is ook heel apart want de economie van het relatief welvarende Catalonië is goed in de EU geïntegreerd. Hoewel ook bij hedendaags nationalisme onfrisse elementen aanwezig kunnen zijn (cf. Vlaanderen), is het te voorspellen dat Catalonië veel liberaler zal zijn dan — ik noem maar wat — het huidige Hongarije, en minder problemen gaat opleveren dan — om een voorbeeld te geven dat te veel genegeerd is de afgelopen jaren — het politiek en letterlijk verdeelde Cyprus.

De reactie van Juncker druist ook in tegen de geest van het (1957) Verdrag van Rome. Dat verdrag, gesloten bij de oprichting van de voorloper van de EU, is zo ongeveer de enige officiële tekst van Europa waar de idealen van de EU helder en op de toekomst gericht geformuleerd zijn. Dat verdrag, tussen nationale regeringen, spreekt de wil uit om “de grondslagen te leggen voor een steeds hechter verbond tussen de Europese volkeren” waarin het doel is  “het verschil in niveau tussen de onderscheidene gebieden en de achterstand van de minder begunstigde gebieden te verminderen.” Het doel van de EU is allerminst om de nationale eenheid van de lidstaten te bevorderen ofwel te garanderen.

Het voortgaande is geen pleidooi voor regionaal nationalisme (hoewel ik het van de Groningers goed had begrepen als ze, na de neo-koloniale gaspolitiek van Den Haag, uit Nederland waren gestapt). Maar regionaal nationalisme is in ieder geval een dynamisch antwoord op de voortdurende morele, economische, en culturele malaise van de EU. Als dat democratisch nationalisme de rechten van minderheden respecteert — en de EU zou haar afzonderlijke lidstaten hier sowieso vaker op mogen aanspreken — is het ook te verkiezen als reactie op die malaise boven het gewelddadige exit van jonge Jihadisten en afgedwongen eenheid van boven.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend