Door Eric Schliesser (Hoogleraar Universiteit van Amsterdam)

Zo’n 5 procent van de Nederlanders vindt dat ze het eigen risico van 385 euro echt niet kan betalen, zo bleek de afgelopen week uit een onderzoek van TNS NIPO. De oppositiepartijen SP, GroenLinks en PVV willen het eigen risico afschaffen.
Van Rijn kan zich voorstellen dat het eigen risico een probleem is voor mensen die chronisch ziek of gehandicapt zijn. Hij wil daarom over aanpassingen nadenken. Maar met de betalingen voor het eigen risico dragen burgers direct vier miljard euro bij aan de totale kosten van de zorg. Als je dat schrapt, moet dat gat worden gedicht.
“Dan kun je zeggen: nou dan betalen we allemaal meer belasting of we betalen allemaal meer premie, omdat we dat eerlijker vinden. Nou, dat is een van de varianten die we denk ik heel goed moeten bekijken”, zegt Van Rijn.–NOS “Van Rijn: serieus kijken naar aanpassing van eigen risico.


Een eigen risico (d.w.z. het bedrag dat u eerst zelf betaalt voordat u een vergoeding krijgt voor zorg) in de zorg is zinnig omdat het een waardevol collectieve goed beheersbaar en betaalbaar houdt. Het dempt de vraag naar zorg en het doet recht aan het principe dat de gebruikers van een collectief goed ook eraan meebetalen. Er is ook een evident gevaar — zowel voor het individu en de publieke gezondheid — dat bij een te hoog eigen risico zorg vermeden wordt (zoals bij die 5% gebeurt). Er is ook een normatief probleem met een uniform eigen risico: het is (zoals de BTW belasting) als manier van meebetalen regressief.

Als we ervan uit gaan dat in Nederland iets meer dan tien miljoen mensen het eigen risico betalen (ik deel 4 miljard door 385euro), dan zullen dus zo’n 500.000 mensen zorg vermijden omdat ze het niet kunnen betalen. Dat is voor die medeburgers en de maatschappij een heel serieus probleem. Maar tegelijkertijd blijkt dat voor 95% van de mensen het eigen risico wel betaalbaar is.

Het vreemde is nu dat zowel de oppositie als de staatssecretaris in hun geciteerde reacties op deze cijfers met vermeende oplossingen (d.w.z. afschaffen van het eigen risico door middel van het verhogen van de premies of de belastingen) komen die geen recht doen aan de situatie en die ook tot voorspelbaar, ongewenste resultaten zullen leiden: almaar groeiende vraag naar zorg gepaard gaand met politieke conflicten over stijgende belastingen dan wel bezuinigingen in de zorg. De enige politieke winnaar hiervan is de PVV die op toenemende onrust zal inspelen. (Het standpunt van de PVV is dus zo gek nog niet.)
Een simpelere en politiek verstandigere oplossing is om met een variabele eigen risico te werken; de hoogte ervan kan gerelateerd worden aan het inkomen (of vermogen enz.) Hiermee kan die 5% ontzien  worden zonder dat je meteen politieke paniek over het zorg stelsel genereert. Een variabele eigen risico komt bovendien tegemoet aan het normatieve probleem zodat het eigen risico minder regressief wordt.

Natuurlijk als je een een groep minder eigen risico laat betalen dan moet je dat ergens compenseren. (Als je 20% rijkste deel van de bevolking 115euro meer eigen risico laat betalen ben je er al. Maar het is helemaal niet gegeven dat die armste 5% niks kan bijdragen.) Maar het gat dat ontstaat (stel je laat die 5% helemaal niks betalen) is maximaal zo’n 200 miljoen.  Dat is veel geld voor u en ik, maar in Haagse termen — Den Haag geeft 74,6 miljard aan zorg uit— is dat meer een afrondingsprobleem.

Save


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

3 Comments

  1. Interessant voorstel: variabel eigen risico. In de discussie gaat het, denk ik, echter niet alleen om die 5% weer terug te vangen, maar ook om de vermeende / verwachte vermindering van de zorgvraag (en dus -kosten) a.g.v. het eigen risico. Achter die gedachte zit een belangrijke vooronderstelling: dat de gezondheidszorg een markt is. Daarover is wel de nodige normatieve discussie geweest (mogen we zo wel over zorg denken), maar vrijwel niemand heeft de analytische houdbaarheid van die vooronderstelling getoetst, op de welbekende (uit rationele keuze theorie) vraag of er voldoende info is na): is hier sprake van een vraagzijde die onafhankelijk van de aanbodzijde denken en handelen. ik denk het niet: medische rationaliteit regeert onderzoek, industrie, medische oraktjjk en beleid en is ook nog eens geinternaliseerd door ons allemaal (‘patienten’). En de aanbodzijde wordt buiten haken geplaatst, niet ter discussie gesteld, met termen als ’toelatingsbeloeid’ en ‘vergoedingsbeleid’ Zolang dat niet verandert, zal eigen risico (i) maar beperkt kosten drukken en (ii) waar dat lukt, vaak ten koste van kwaliteit.

    1. Volgens mij is marktwerking in de zorg onmogelijk. Voor een goede marktwerking zijn een aantal randvoorwaarden noodzakelijk, namelijk machtsevenwicht en balans tussen vraag en aanbod.

      Bij de zorg is er geen sprake van een gelijkwaardige machtspositie tussen partijen, er is een grote kennisassymetrie, en bovendien is er vaak een urgentie die een uitgebreide evaluatie van het aanbod onmogelijk maakt.

      Daarnaast is het aanbod beperkt, en de vraag fundamenteel oneindig. We willen gezond leven, maar de dood is onvermijdelijk. We zien dat van alle gezondheidszorgkosten een heel groot gedeelte in het laatste levensjaar valt en maar weinig rendement heeft in termen van gewonnen levensjaren (of QALY’s). Met het voortschrijden van de technische mogelijkheden wordt het steeds belangrijker keuzes te maken.

  2. Het eigen risico in de zorg is ook regressief omdat rijkere gezonde mensen massaal voor het hoogst mogelijke eigen risico kiezen: die extra 500 euro is in 22 maanden terugverdiend. Schaf dit af, dan kan voor iedereen het eigen risico omlaag.

    Een manier om dat eigen risico minder te laten drukken is kosten voor chronisch ziekten niet mee te tellen: het is immers geen risico meer, maar een zekerheid dat die kosten komen.

    Willen de kosten beheersbaar houden, dan moeten we de medicijnprijzen onder de loep nemen, die stijgen al jaren ver boven de inflatie.

    Tenslotte, private verzekeraars hebben er belang bij dat kosten hoog zijn, want dat rechtvaardigd hogere premies. Dit is een perverse prikkel die we uit het systeem moeten halen.

Comments are closed.