Door Bij Nader Inzien (redactie)

Door: Erik De Bom (KU Leuven)

Het hoogste goed in een mensenleven? Dat is leven in overeenstemming met de natuur, aldus de stoïcijnen. Daarmee bedoelen ze dat je redelijk moet leven. En met ‘redelijk’ willen ze eigenlijk ‘zedelijk’ zeggen. Het is een leven gewijd aan morele voortreffelijkheid. Het is de klassieke filosofie ten voeten uit: filosofie als een manier van leven, om de titel van een beroemd werk van de Fransman Pierre Hadot te gebruiken.

Maar hoe doe je dat: ‘leven in overeenstemming met de natuur’? Het is verre van een eenvoudige opgave. Gelukkig is er ook een gids. De Romein Seneca presenteerde zichzelf als een echte leermeester die zijn goede vriend Lucilius op sleeptouw wilde nemen en inwijden in de filosofie. Stap voor stap, aan de hand van meer dan honderd brieven, stippelt hij het pad uit dat Lucilius moet volgen om uiteindelijk van ‘proficiens’ tot ‘sapiens’ te komen, van iemand die geleidelijk vorderingen maakt tot volwaardig geleerde.
De Brieven aan Lucilius zijn de beschrijving van een echt leerproces.

De briefcollectie is fictief natuurlijk, maar was een ideaal instrument om de moeilijkheidsgraad steeds verder op te drijven. Met eenvoudige aansporingen wil Seneca zijn pupil enkele basishoudingen bijbrengen. Eens hij die onder de knie heeft, kan de paraenese (dat is de aansporing tot deugdzaamheid) worden ingeruild voor het zwaardere werk waarin didactiek en argumentatie een grotere rol spelen. Er moet progressie worden gemaakt. Om zeker te zijn dat de leermeester zijn proficiens niet ergens onderweg verliest, zal hij regelmatig herhalingen inlassen en op tijd en stond ook de morele vorderingen oplijsten.

Beginnen gebeurt dus heel eenvoudig: leg beslag op je tijd, maak tijd voor filosofie. Want een mensenleven is kort en de inspanning om filosofisch te leven, mag, zoals Seneca uitentreuren herhaalt, met geen dag worden uitgesteld.

Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan’. In ongeveer 250 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend