Door Lotte Spreeuwenberg (Promovendus Universiteit Antwerpen)

“Waarom hou je eigenlijk van mij?” vraagt hij. Wat een rare vraag: om zoveel! Je gedachten schieten heen en weer, zoekend naar het juiste antwoord. Je besluit te gaan voor: “Je bent zo mooi, lief!”. Hij trekt lachend één wenkbrauw op. Snel voeg je met overdreven nadruk klef toe: “Je haar is prachtig en ik verdrink in je blauwe ogen”. Maar het antwoord stemt hem ontevreden: “Mijn schoonheid is vergankelijk. Daarmee jouw liefde ook?”

Je gelooft dat er wel redenen voor je liefde zijn. Het is namelijk niet zo dat je op willekeurig elke persoon zou vallen, want je voelt je tot bepaalde eigenschappen aangetrokken. En in een slechter geval: bepaalde eigenschappen stoten je af. Je probeert het nog eens: “Ik hou van je, omdat je zo grappig bent, schat! En intelligent!” Maar hij bedenkt dat jullie meerdere vrienden, buren en kennissen hebben die ook grappig en intelligent zijn. Misschien niet in precies dezelfde mate, maar wat nou als er plotseling iemand voorbij komt die voldoet aan zijn precieze combinatie van eigenschappen plus nog een beetje extra. Zou je hem inruilen? Nee? Waarom niet? Omdat hij de meest perfecte samenstelling van eigenschappen heeft van iedereen ter wereld? “Misschien.” In dat geval zou iedereen van hem moeten houden. “En dat doet iedereen ook,” breng je nog in.

“Maar ik hou ook van je omdat ik met jou dingen heb meegemaakt en met al die anderen niet”.  Hij denkt even na over je antwoord als een combinatie van zijn kwaliteiten en jullie gedeelde herinneringen. Een combinatie van jullie relatie en dingen waartoe jij je aangetrokken voelt. Okee, dit klinkt plausibel. En enigszins bevredigend, zie je hem denken.

De juiste redenen?

Maar plots bedenk je dat, vóór jullie relatie, je eigenlijk helemaal niet zo van blauwe ogen hield. Ben je blauwe ogen gaan waarderen omdat je van hem houdt? En kun je dan nog spreken van een reden voor je liefde? Je houdt van hem met zijn mooie ogen, die je mooi bent gaan vinden omdat je van hem houdt.

Het is niet alleen zo dat je steeds meer eigenschappen van hem hebt leren kennen en steeds meer herinneringen met hem hebt gemaakt. Het is ook zo dat je andere dingen bent gaan waarderen. “Het klinkt misschien raar,” aarzel je, “maar ik hou ook van je onhandigheid. En met welke zorgvuldigheid je pindakaas op je brood smeert. En hoe je ’s morgens 8 keer snoozen nodig hebt om wakker te worden.”

Heel schattig allemaal, maar je bent je inmiddels af gaan vragen of dit wel goede redenen voor je liefde zijn. Is de waardering van een eigenschap als onhandigheid wel een reden voor het voortzetten van je liefde? De dingen waar jij van houdt geven je redenen om van iemand te houden die deze eigenschap bezit. Als jij van zijn onhandigheid houdt, is zijn onhandigheid een reden om van hem te houden. Maar is het waarderen van een eigenschap als onhandigheid wel gepast? En waarom is het waarderen van blauwe ogen eigenlijk gepast? Of het waarderen van iemands intelligentie of humor? Is er iets goeds of slechts aan het waarderen van blauwe ogen? Of aan het waarderen van iemands intelligentie?

De juiste liefde?

En als je die redenen ongepast zou kunnen noemen, zou je liefde dan ook ‘gepast’ of ‘ongepast’ kunnen noemen? Kan liefde ongepast of verkeerd zijn? Als redenen voor liefde voortkomen uit wat je belangrijk vind, dan lijkt liefde een uiterst persoonlijke kwestie. Niet eentje waar buitenstaanders over kunnen zeggen of jouw liefde goed of slecht is: jij vind immers andere dingen belangrijk en aantrekkelijk. Daarentegen lijken liefdes soms wel verkeerd te zijn, bijvoorbeeld wanneer iemand slechts om heel oppervlakkige redenen van een ander houdt, of wanneer iemand smoorverliefd is op een persoon die haar mishandelt.

Verkeerde liefde zou misschien kunnen zijn: liefhebben om de verkeerde redenen. Als je alleen van hem zou houden om zijn fysieke schoonheid, dan zou niemand dat echte liefde noemen. Hoewel dat een voorbeeld is van ‘het verkeerd waarderen van eigenschappen’, zouden verkeerde redenen voor liefde ook ‘het waarderen van verkeerde eigenschappen’ kunnen zijn. Stel dat hij wel eens wat steelt en dat je daarom van hem houdt: dat is een verkeerde eigenschap en je waardering ervan is ook verkeerd. Maar het is moeilijk voor te stellen dat iemand daadwerkelijk een immorele eigenschap als reden voor liefde zou geven.

Misschien is verkeerde liefde dan het ‘verkeerd afwegen’ van je redenen voor liefde. Bijvoorbeeld de redenen om van iemand te houden afwegen met de redenen om niet van iemand te houden. Stel dat hij je zou mishandelen, maar je vindt zijn ogen zo ontzettend mooi. Er zouden weinig mensen zijn die dit een juiste afweging van redenen zouden vinden. Mooie ogen hoeft geen slechte reden voor liefde te zijn, maar intuïtief is dat ten eerste misschien niet genoeg voor echte liefde, en ten tweede weegt het niet op tegen zijn mishandelend gedrag.

Subjectief en objectief

Maar met welke redenen is je liefde voor hem dan gerechtvaardigd? Welk pakketje redenen moet je minimaal hebben om de liefde gepast te noemen? En hoe bepaal je een juiste afweging van redenen? Je raakt meer en meer verstrikt in wat begon met wat leek een simpele vraag: ‘waarom hou je van mij?’.

Je kunt het niet met zekerheid zeggen, maar gelooft toch dat jouw liefde voor hem wel gepast is. Toegegeven, hij heeft soms wat mindere eigenschappen maar andere kwaliteiten overtreffen die. En daar zit het ‘m nu net: jij vindt dat je afweging van redenen altijd goed is, want jij vindt bepaalde dingen belangrijk. Een ander ziet niet in waarom je zijn gigantisch slechte grappen doorstaat, maar jij waardeert ontzettend veel andere eigenschappen aan hem, die anderen niet zien of simpelweg niet waarderen.

Zou liefde dan nooit ongepast zijn? We waarderen wel objectieve eigenschappen (zo vindt bijvoorbeeld iedereen eerlijkheid een goede eigenschap) maar we hebben geen objectieve maatstaf van hoe belangrijk eerlijkheid is voor een bepaald persoon. De waardering van deze objectief goede eigenschap is in afweging met andere eigenschappen dus toch nog subjectief. Hoewel je gelooft dat iedereen een eigenschap als eerlijkheid belangrijk vindt, weet je ook dat iedereen dit in andere mate belangrijk vindt, zeker ten opzichte van allerlei andere en subjectieve eigenschappen, zoals bepaalde gedeelde interesses of de kleur ogen.

Als je wilt weten of jouw liefde voor hem gepast is, dan zal jij tot een ander antwoord komen dan een buitenstaander, die de eigenschappen van jouw geliefde anders zal waarderen en afwegen, simpelweg omdat hij andere dingen belangrijk vindt. Maakt dit van moraliteit een subjectieve kwestie? Dat niet, een eigenschap kan nog steeds moreel of immoreel zijn. Maar we houden niet alleen om morele eigenschappen van elkaar en voor de afweging van morele en non-morele eigenschappen is geen objectieve maatstaf.

Geheel verstrikt in talloze redenen waarom je nu eigenlijk echt van hem houdt, besef je dat welk antwoord je ook geeft: je geliefde waardeert eigenschappen anders en zal ze ook anders afwegen. Al zou je precies voor ogen hebben en kunnen uitspreken wat je allemaal waardeert aan hem, dan nog zullen sommige redenen voor liefde onbegrijpelijk zijn voor je geliefde. Een antwoord op zijn vraag ‘waarom hou je van mij?’ is alleen rechtvaardigend voor jezelf.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

4 Comments

  1. Mooi! Van harte aanbevolen in dit verband: The Reasons of Love, Harry G. Frankfurt (2004).

  2. Liefde, het overkomt je. Het is die ene waarvan je kriebels in je buik krijgt en dat krijg je bij niemand anders.

  3. Ik hou van mijn lief omdat ze is wie ze is, en dat valt niet te analyseren in adjectieven. Elke poging om dat wel te doen is in wezen pervers (hoewel lang niet altijd kwaad gemeend), en laat een persoon in stukjes vallen die bij elkaar minder zijn dan wanneer ze in die unieke persoon tot uiting komen.

    Is dan uniek zijn de reden dat ik haar liefheb? Nee. dat is weer een op een adjectief (uniciteit) gebaseerde vraag.
    Zij is zij. En vervolgens schiet taal tekort.

Comments are closed.