Door Inge Arteel (Universitair hoofddocent Vrije Universiteit Brussel)

Judith Butler heeft vooral naam gemaakt met boeken die de zogenaamde natuurlijkheid van gendercategorieën onderuithalen, zoals in Gender Trouble (1990). In Excitable Speech (1997) boog ze zich dan weer vanuit taalfilosofisch oogpunt over de nefaste dynamiek van hate speech. Beide boeken verschenen in Nederlandse vertaling bij uitgever Parrèsia. Antigone’s Claim (2000) is een boekje dat een beetje tussen de plooien van deze en latere werken valt.

Butlers lectuur van Sophocles’ Antigone vertrekt vanuit de vraag of Antigone wel zo’n goede inspiratiebron is voor (feministisch) verzet tegen de wetten van de machthebber. Het is Antigone immers niet alleen om verzet te doen maar ook om de erkenning ervan.

Het verhaal is welbekend: Antigones broer vocht mee met de vijand en zijn lichaam mag daarom niet begraven worden; tegen dat door de staat opgelegde verbod verzet Antigone zich. Maar ze eist ook dat de machthebber haar daad waarneemt en daarmee haar dode broer als volwaardige mens erkent. Daarin ligt volgens Butler de echte provocatie van haar optreden.

Antigones houding is ambivalent: kan je erkenning verlangen van de machthebber tegen wie je je verzet? Volgens Butler laat Antigone dat dilemma achter zich. Haar houding is er weliswaar één van verzet maar is tegelijk ook leesbaar als een aandringen op onderhandeling: een poging om vaststaande definities van wat als volwaardig menselijk leven geldt, binnen een gegeven situatie te verschuiven of te veranderen.

Me dunkt dat we hierin waardevolle aanknopingspunten kunnen vinden met urgente actuele vragen, bijvoorbeeld over hoe van overheidswege wordt omgegaan met levens die niet in de bestaande frames passen, en meer algemeen over wat het betekent mens te zijn in kritieke tijden.

Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan’. In ongeveer 250 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend