Door Eveline Groot (Erasmus Universiteit Rotterdam)

Lange tijd was racisme geen enkel probleem. Maar ook de meest hardnekkige ideeën kunnen veranderen. Wanneer je vanuit een nieuw perspectief over een bestaand ­– en in dit geval zelfs gevoelig – onderwerp wilt denken, hoe vind je dan aansluiting bij het grote canon van de filosofie? Hoe beargumenteer je dat een perspectief dat afwijkt van de (overwegend mannelijke) norm, filosofisch gegrond is en niet enkel ‘Soft-Headed Girl Stuff’? Deze vragen rijzen op in de epiloog van Ladelle McWorther’s “Racism and Biopower”, een artikel waarin ze de genealogie van het concept racisme in Amerika onderzoekt.

Voor een antwoord komt ze terecht bij de filosoof Pierre Hadot, wie filosofie beschrijft als een historisch fenomeen. Rond de 5e eeuw v.Chr. verscheen de term philosophia voor het eerst in geschriften, om vervolgens door Plato gedefinieerd te worden als de liefde voor waarheid en het bedrijven ervan een zoektocht met een definitieve uitkomst. Hiertegenover plaatst Hadot een ander klassiek idee: filosofie als een manier van leven.

In de voetsporen van Hellenistische denkers begrijpt Hadot filosofie als een veranderend principe. Als een praktische activiteit die het mogelijk maakt om verandering in manieren van kijken en leven te zien. Door filosofie als een geleefde praktijk te denken, creëer je de mogelijkheid om nieuwe perspectieven naar de voorgrond te brengen. Daarmee breek je debatten open en stimuleer je andersdenken. Zo schep je de mogelijkheid om over de meest gevoelige, pijnlijke en noodzakelijke onderwerpen te spreken: zelfs als de visie erop niet past binnen de denknorm. Geen norm is gebeiteld in steen.

Filosofie gaat over multidimensionaliteit: over gezichtspunten die elkaar tegenspreken, aanvullen en vervangen. Het waarheidsvraagstuk blijft daarin een belangrijke rol spelen. Maar het antwoord wie daar aanspraak op mag maken en vanuit welk perspectief gedacht moet worden, is niet eenduidig en definitief te geven. Filosofie is, als een manier van leven, voortdurend aan verandering onderhevig. Ook ‘Soft-Headed Girls’ kunnen een zinvol filosofisch perspectief op de werkelijkheid formuleren. Helemaal als deze categorie in de loop der tijd verdwijnt.

Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan een groots idee’. In ongeveer 300 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.

Verder lezen

Het hoofdstuk van Ladelle McWhorter waaraan wordt gerefereerd en waaruit ook de frase ‘Soft-Headed Girl Stuff’ komt, is getiteld “Racism and Biopower” en verscheen in: On Race and Racism in America: Confessions in Philosophy, edited by Roy Martinez, University Park, PA: Pennsylvania State University Press, 2010, pp. 55–85.

Het grootse idee van Pierre Hadot is afkomstig uit het gelijknamige boek Filosofie als een manier van leven en verscheen in 2003 in Nederlandse vertaling bij Ambo|Anthos.

Plato’s idee van filosofie als liefde voor en streven naar de waarheid doorsijpelt veel van zijn dialogen. De meest beroemde uitleg van de grot is te vinden in het zevende boek van de Politeia, onder andere in het Nederlands vertaald als Het Bestel en uitgegeven in 2006 bij Bert Bakker.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend