Door Naomi Jacobs (Promovendus Eindhoven University of Technology)

Technologie werd tot halverwege de 20e eeuw gezien als een neutraal instrument. Met een hamer, bijvoorbeeld, kun je op een spijker slaan maar ook op iemands hoofd. De goede of slechte gevolgen komen voort uit het gebruik van de technologie en niet uit het technologie-ontwerp zelf, werd lange tijd gedacht.

Maar onder filosofen zoals Heidegger en Ellul groeide het besef dat technologie wellicht geen neutraal instrument is. Technologie wordt tenslotte altijd met een bepaald doel in gedachten gemaakt. In ieder technologie-ontwerp worden keuzes gemaakt over functionaliteit die bepalen wat de technologie wel en niet kan. Die ontwerp keuzes gaan in wezen over wat er nog niet is maar wat er wel zou moeten zijn, over wat we nog niet kunnen maar wat we wel zouden moeten kunnen. Keuzes die niet neutraal zijn maar juist op basis van waarden worden gemaakt.

Het besef dat technologie niet waarde-neutraal is, verdient een ode. Omdat het ons in staat stelt om na te denken over welke waarden we bewust in een technologie willen inbedden en welke niet. Het maakt de vraag expliciet voor welke waarden we willen ontwerpen? En hoe we dat doen? Designing for values is het relatief nieuwe domein binnen toegepaste ethiek dat zich over deze vragen buigt.

Recente voorbeelden van designing for values zijn de Fairphone die is ontworpen met een vervangbare batterij om de waarde van duurzaamheid te bevorderen, of het online systeem I Reveal My Attributes (IRMA) dat zo is ontworpen dat gebruikers online alleen relevante ‘attributen’ van zichzelf laten zien (bv. ouder dan 18 jaar) in plaats van hun volledige online identiteit (naam, emailadres, telefoonnummer etc.) om zo de privacy van gebruikers te beschermen.

Dit is een aflevering uit de rubriek ‘Een Kleine Ode Aan een groots idee’. In ongeveer 300 woorden looft een Nederlandse of Vlaamse auteur een al dan niet vergeten filosofisch pareltje.

Verder lezen

Designing in Ethics (2017). (Ed.) Jeroen van den Hoven, Seumas Miller, Thomas Pogge. Cambridge: Cambridge University Press.

Maarten Franssen, Gert-Jan Lokhorst, and Ibo van de Poel, “Philosophy of Technology”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2018 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/fall2018/entries/technology/>.


Meer:

Volg ons op

TwitterInstagramFacebook

Op de hoogte blijven per mail?

Wanneer wil je een e-mail ontvangen?

Steun ons

Doneer Word vriend

4 Comments

  1. De hele discussie rond de (toekomstige) toepassing van robots is natuurlijk een designing for values-ding. Ook de huidige serie over de ruimtevaart barst er van. In wezen is het een utulitaristische ethiekdiscussie, waarbij afgewogen wordt of het doel de middelen heiligt.

    1. Een gerobotiseerde samenleving geeft pas vrijheid. Mensen kunnen zich dan overgeven aan vioolspelen of voetballen.
      Spelen is het hoogste goed. Ik ben nu 10 jaar met pensioen, dus ik kan het weten.

  2. NATUURLIJK is technologie niet waardenneutraal, maar gestuurd door financiële en politieke belangen.

  3. Technologie ontwerpen we om onze vrijheid te vergroten.
    Voor de vooruitgang. Die vooruitgang komt meestal neer op verminderde afhankelijkheid van land en natuur: huizen, drinkwater, gezondheidszorg, wegen, tunnels, bruggen en kanalen, transport- en communicatiesystemen, machines voor gevaarlijk, saai of zwaar werk. Mensen zijn tropische beesten. Op onze breedtegraad is alleen met technologie te overleven.
    Merk op: zonnepanelen en windmolens voldoen op geen enkel punt aan deze vooruitgangs criteria. Dat zou de alarmbellen moeten doen rinkelen.

Comments are closed.